Piękna matematyka

Po raz pierwszy od ćwierćwiecza maturzyści zdawać będą obowiązkowo matematykę. Podniesiono wreszcie rangę logicznego myślenia, precyzji i jasności wywodu. Może za jakiś czas dostrzeżemy jakieś zmiany wokół.

Podobno próbna matura poszła nie najgorzej. Znajomi matematycy powiedzieli mi jednak, że poziom trudności tych zadań to mniej więcej połowa tego, czego wymagano w naszych czasach. Cóż, wtedy licea były jednak trochę elitarne.

To nie były czasy szkoły bezstresowej. Odwieczną tradycją było uświadamianie świeżym rocznikom, że właśnie trafiły do piekła. Nam opowiedziano, że nasze marne życie jest w rękach jednego człowieka, matematyka Roberta Hajłasza.

Nie, nie musieliśmy go przezywać, bo od początku jego nazwisko brzmiało w naszych uszach jak Tuchaj-bej.

Ubierał się z angielska: jasna flauszowa bluza, luźne, czarne wełniane spodnie i buty na grubej słoninie. Ta swobodna elegancja w czasach gomułkowskiej szarzyzny była jednak ekstrawagancją.

Wymagania miał też szczególne: wszystko powinno być na swoim miejscu. Dyżurny musiał zadbać, żeby tablica była czysta, kreda sucha, a krzesło nie kulawe. Z krzesłami zawsze był problem, bo te marne wyroby jakiejś spółdzielni inwalidów służyły nam do codziennej zabawy. Z tego powodu chwiały się, a siedziska z cienkiej sklejki często wypadały i woźny przybijał je gwoździkami.

Tego dnia wpadając do klasy jak zwykle wyrwał niemal klamkę. Usiadł i niespodziewanie skulił się. Cienki jak szpilka gwoździk przebił szlachetną tkaninę i ugodził w czułe miejsce.

- Zakpiliście sobie ze mnie? - wycedził.

Cisza byłaby absolutna, gdyby nie narastający odgłos kroków plutonu egzekucyjnego.

- Dyżurny!!! - zaryczał.

Za nic nie mogę sobie przypomnieć, kto był dyżurnym. Chyba nikt go nie pamięta, bo wyrok wykonano natychmiast, a prochy rozrzucono po szkolnym boisku jeszcze przed dużą przerwą.

Jednak nie zawsze było źle. Kiedy był w dobrym nastroju, dzielił się z nami perełkami humoru w mrożkowskim stylu.

Nagle milknie, zapatrzony w okno chichocze i odgrywa scenę.

- Czy to pan uratował moje dziecko spod samochodu.
- Tak, ale nie ma o czym mówić.
- Jest o czym! A gdzie berecik?

Kiedy mówił o bardziej zawiłej kwestii matematycznej jego twarz jaśniała jakby mówił jakiś wiersz. Zupełnie inaczej było podczas lekcji języka polskiego, kiedy polonistka kazała nam wpisywać do zeszytów, jako wynik analizy wiersza Konopnickej, spostrzeżenie:

Wulgaryzmy językowe wywołane ciężkimi warunkami życia.

Cierpliwie niósł przed maluczkimi kaganiec oświaty, ale kochał pracować z najzdolniejszymi.
Stoją w parę osób na przerwie przed tablicą i mażą wykres funkcji.

- Tak - mówi. - Tak może być, ale zobacz, tak jest eleganciej.

Dowiedziałem się, że w naukach ścisłych istnieją kryteria estetyczne, że można tak stopniować, i że można tak uczyć.

Profesor Robert Hajłasz to legenda pokoleń XLV Liceum im. Romualda Traugutta w Warszawie. Na szkolnym forum w portalu N-K wdzięczni absolwenci poświęcili mu wiele ciepłych słów.
-------------------------------------------------
Na obrazku alegoria arytmetyki, ilustracja z "Margarita philosophica" - 1503 r.  (po lewej Boecjusz piszący cyfry arabskie, po prawej Pitagoras z liczydłem).