Ta jedyna

Francesco Petrarca, Obywatel świata, plakat, Waszyngton, 1974
Życie powszednie jakoś to z grubsza reguluje, ale powiedzmy sobie szczerze, robi to często powierzchownie, ot tak, żeby sprawę jakoś załatwić. I chłopcy biorą sobie dziewczyny ze swojej wsi, z klasy, z podwórka, i jakoś im się żyje.

Mnie się to nie podoba, bo z tradycji romantycznej jestem. Od szkoły podstawowej byłem pewien, że gdzieś jest ta jedna, jedyna, wyśniona i trzeba przepłynąć sześć oceanów oraz pokonać tysiąc przeciwności, żeby dojść do jej ust. Oczywiście płynąc przez te oceany, marynarz musi zawijać do portów.

W socjologii tzw. próba reprezentacyjna to tysiąc osób. Znakomicie to widać w sondażach portalowych. Patrzę jak głosowało kilkuset, po paru dniach jest już głosujących kilkanaście tysięcy, a wynik jest ten sam. Powtarzalne są poglądy, ale i powtarzają się profile osobowości. Człowiek żyje w przekonaniu, że jest niezwyczajny, a tu w samej Warszawie znalazłoby się kilkuset takich samych.

Podobnie jest z Nią. Oto nareszcie spotkałeś kobietę swojego życia - jedną, jedyną i wyśnioną. I wielkie jest to szczęście. Lecz jeśli jesteś spostrzegawczy, po jakimś czasie zauważasz, że jest ich co najmniej kilka. Spóźniona mądrość odziera ze złudzeń i wiedzie gorzką drogą: od iluzji fenomenu do doświadczenia typowości. Gdyby nie poezja, gdyby nie literatura, kto podtrzymałby szlachetną męską wiarę w tę jedną, jedyną, wyśnioną?
-----------------------
Jest dzień Męki Pańskiej, czyli Wielki Piątek, 6 kwietnia 1327 roku. Dwudziestotrzyletniego Francesco Petrarkę biorą w niewolę piękne oczy Laury. Amor znalazł go zupełnie bezbronnego i tym mocniej ugodził tam, "gdzie zwykle łamały się strzały". Pisze z sarkazmem: "Zdaje się, że nie przyniosło mu chluby zranienie mnie strzałą w takim stanie, podczas gdy wam, (czyli Tobie Lauro - przyp. J) nawet łukiem nie zagroził". Zatem nie zakochała się w nim, ale on przez 21 lat będzie ją wielbił i pisał do niej wiersze, póki "śmierć chciwa" jej nie zabierze.

Przytaczam, uchodzący za najdoskonalszy, sonet 159, a także zabawne Divertimento Starszych Panów z roku 1966 z genialną rolą Bogumiła Kobieli, który w niespotykany gdzie indziej sposób interpretuje ten piękny wiersz.

Z jakiej to sfery nieba, z czyjej myśli
Tak doskonały wzór natura wzięła
Do tej cudownej twarzy, w której błysły
Najwyższe cechy nieziemskiego dzieła?

Leśna boginka? Czy nimfa nad wodą
Na wiatr warkocze złote rozpuściła?
Kto jaśniał kiedy tylu cnót urodą?
Najwyższa z nich mej śmierci winną była.

Szukając boskiej piękności, na darmo
Szuka ten, który nie widział jej oczu;
Błyszczą jak gwiazdy wspaniałe w noc czarną.

Jakie miłości są sprawy i dzieje,
Nie wie ten, kto jej słodyczy nie odczuł,
Nie wie, kto nie wie, jak ona się śmieje.
Francesco Petrarca, sonet 159
tłum. Jalu Kurek